วิทยานิพนธ์ (ร.ม.)--จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2539

การวิจัยเรื่องนื้นั้นได้มุ่งศึกษาถึงเรื่องของอิทธิพลของพระสงฆ์ไทยที่มีบทบาทต่อการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร โดยได้ทำการศึกษาเฉพาะในพื้นที่อำเภอโพธิ์ประทับช้าง เขตการเลือกตั้งที่ 1 จังหวัดพิจิตร โดยมีวัตถุประสงค์ของการศึกษาวิจัยดังนี้คือ เพื่อศึกษาบทบาทและพฤติกรรมของพระสงฆ์ในฐานะผู้นำท้องถิ่น ศึกษาถึงเหตุปัจจัยที่ส่งเสริมต่อพฤติกรรมส่วนตัวของพระสงฆ์ในการเป็นหัวคะแนนให้กับผู้รับสมัครสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร เพื่อให้ทราบถึงปัจจัยแวดล้อมที่ส่งผลเกื้อหนุนให้พระสงฆ์ประพฤติตัวเป็นหัวคะแนนให้กับผู้รับสมัครสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรและเพื่อที่จะทราบพฤติกรรมของพระสงฆ์ในขณะที่ต้องอยู่ในฐานะเป็นหัวคะแนน โดยศึกษาวิธีการปฏิบัติตนและการแสดงออกต่อการเป็นหัวคะแนนให้ผู้สมัครรับการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร การศึกษาเรื่องนี้ได้วิธีการศึกษาเชิงสำรวจในปี 2539-2540 ประชากรที่ใช้ศึกษาเป็นชาวบ้านและพระสงฆ์เอง โดยมีสมมติฐานคือ พระสงฆ์ในฐานะผู้นำท้องถิ่นมีบทบาทและอิทธิพลต่อการลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง โดยพระสงฆ์สร้างความเป็นผู้นำโดยอาศัยปัจจัยในเรื่องของบุคลิกภาพส่วนตัว สิ่งที่เป็นวัตถุมงคล และการเป็นพระนักพัฒนา มีปัจจัยแวดล้อมได้แก่ ผลประโยชน์ต่างตอบแทนความสัมพันธ์เชิงส่วนตัว ความสนใจทางการเมืองเป็นมูลเหตุจูงใจให้ประพฤติตนเป็นหัวคะแนน พฤติกรรมที่แสดงออกมาบ่งบอกด้วยการกล่าวอ้างถึงผลประโยชน์ต่างตอบแทน การแสดงความใกล้ชิดและการกล่าวถึงคุณสมบัติที่ดีของผู้สมัคร ส.ส.บ่อยครั้ง ผลจากการศึกษาพอสรุปได้ว่า พระสงฆ์ที่เป็นประชากรในการศึกษานั้นได้มีบทบาทต่อการเลือกตั้งในทุกครั้งที่ผ่านมา โดยอาศัยบทบาทของการเป็นผู้นำท้องถิ่นที่ได้ตับการยอมรับจากชาวบ้านด้วยการปฏิบัติตัวเป็นพระนักพัฒนา การมีบุคลิกภาพส่วนตัวที่ดี และการใช้ความสามารถพิเศษหรือมีความรู้เชี่ยวชาญในเรื่องต่าง ๆ สร้างความศรัทธาให้เกิดกับชาวบ้าน บทบาทและพฤติกรรมของพระสงฆ์ที่แสดงออกมามีลักษณะของการเป็นหัวคะแนน ช่วยเหลือผู้สมัครรับการเลือกตั้งอย่างเด่นชัด กล่าวคือได้มีการแสดงพฤติกรรมออกมาด้วยการกล่าวกับชาวบ้านทั้งโดยตรงและทางอ้อมถึงผลประโยชน์ตอบที่ได้รับมาแล้วหรือจะได้รับจากผู้สมัคร ส.ส. กล่าวโดยตรงหมายถึงการพูดกับชาวบ้านด้วยตนเอง ส่วนทางอ้อมหมายถึงการบอกผ่านตัวแทนกลุ่มผู้นำชุมชน นอกจากนี้แล้วยังแสดงพฤติกรรมออกมาให้ชาวบ้านนั้นเข้าใจความหมายด้วยการกล่าวถึงคุณงามความดีและแสดงออกให้เห็นว่ามีความคุ้นเคยสนิทสนมกับผู้สมัคร ส.ส. เหล่านั้น อยู่เสมอ ๆ ปัจจัยที่เป็นสาเหตุทำให้พระสงฆ์เข้าไปมีบทบาทและอิทธิพลต่อการเลือกตั้งด้วยการมีพฤติกรรมเป็นหัวคะแนนให้กับผู้สมัคร ส.ส. มากที่สุดคือ ผลประโยชน์ตอบแทนหรือรางวัลที่จะได้รับ ปัจจัยรองลงมาคือ การมีความสัมพันธ์ในเชิงส่วนตัวกับผู้สมัคร ส.ส. พระสงฆ์ไม่มีความสนใจในทางการเมืองพอที่จะเป็นปัจจัยสนับสนุนหรือส่งเสริมให้มีพฤติกรรมเป็นหัวคะแนน