วิทยานิพนธ์ (น.ม.)--จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2542

การวิจัยครั้งนี้ มุ่งศึกษาถึงรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2492 กับบริบททางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม โดยมุ่งศึกษาถึงความเป็นมา เจตนารมณ์ของผู้ร่าง และการบังคับใช้รัฐธรรมนูญในความเป็นจริง ผลการศึกษาพบว่า รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2492 ที่จัดทำขึ้นโดยองค์กรที่เรียกว่า "สภาร่างรัฐธรรมนูญ" เป็นครั้งแรกนั้นมีเนื้อหาที่เป็นประชาธิปไตย และมีแนวความคิดกษัตริย์นิยม รัฐธรรมนูญฉบับนี้ได้วางรูปแบบระบบการปกครองในระบบรัฐสภาแบบสองสภาที่สมาชิกสภาผู้แทนมาจากการเลือกตั้งของประชาชน และวุฒิสภามาจากการเลือกและแต่งตั้งโดยพระมหากษัตริย์ นอกจากนี้ยังมีการบัญญัติรับรองสิทธิเสรีภาพของประชาชนอย่างกว้างขวาง แต่เมื่อนำมาใช้บังคับภายใต้รัฐบาลของคณะรัฐประหาร พ.ศ. 2490 ที่มีความไม่พอใจในรัฐธรรมนูญฉบับนี้เป็นอย่างมาก เนื่องจากมีบทบัญญัติที่จำกัดบทบาทอำนาจในทางการเมืองของทหารซึ่งส่งผลกระทบต่อฐานะในทางการเมืองของคณะรัฐประหาร แต่คณะรัฐประหารก็จำยอมให้รัฐธรรมนูญฉบับนี้ประกาศใช้เนื่องจากการเข้ามามีอำนาจโดยวิถีทางนอกรัฐธรรมนูญทำให้ขาดพลังสนับสนุนจากประชาชน และประสบปัญหาด้านการรับรองจากต่างประเทศ และที่สำคัญในขณะนั้นคณะรัฐประหารยังไม่สามารถควบคุมกองทัพได้โดยเด็ดขาด เนื่องจากกองทัพไม่ได้สนับสนุนคณะรัฐประหารทั้งหมดแต่ยังมีการแตกแยกกันเองอยู่ภายในกองทัพ นอกจากนี้สภาพการเมืองในฐานะนั้นก็มีการช่วงชิงอำนาจทางการเมืองกันระหว่างกลุ่มผู้มีอำนาจฝ่ายพลเรือนและฝ่ายทหาร โดยฝ่ายพลเรือนแยกออกได้เป็น 2 กลุ่มคือ กลุ่มของนายปรีดี พนมยงค์ ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากกองทัพเรือบางส่วน และกลุ่มของนายควง อภัยวงศ์ หัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ ซึ่งเป็นผู้มีส่วนสำคัญในการแต่งตั้งวุฒิสภาและมีเสียงส่วนใหญ่อยู่ในสภาผู้แทน โดยภายในรัฐสภานั้นวุฒิสภาได้ใช้อำนาจตามรัฐธรรมนูญในการควบคุมตรวจสอบรัฐบาลอย่างเต็มที่ และภายนอกสภาได้เกิดการกบฏจลาจลขึ้นหลายครั้ง ซึ่งรัฐบาลได้ทำการปราบปรามด้วยความรุนแรง ในที่สุดเมื่อคณะรัฐประหารสามารถกำจัดศัตรูทางการเมืองและควบคุมกองทัพได้โดยเด็ดขาดแล้ว คณะรัฐประหารก็ได้ทำการรัฐประหารล้มรัฐบาลของตนเองเมื่อวันที่ 29 พฤศจิกายน 2494 ยกเลิกรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2492 และนำเอารัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2475 กลับมาแก้ไขเพิ่มเติมและประกาศใช้เป็นหลักในการปกครองประเทศเพื่อเป็นฐานอำนาจทางการเมืองของตนเองต่อไป