วิทยานิพนธ์ (วท.ม.)--จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2544

โรคของปลาบู่ทรายที่ทำให้มีการตายสูงได้เกิดระบาดขึ้นที่จังหวัดนครปฐมซึ่งอยู่ในเขตภาคกลางของประเทศไทยในเดือนมีนาคม 2543 ปลาที่เป็นโรคมีอาการเป็นแผลหลุมตื้นข้างตัว และบริเวณริมฝีปาก จากการตรวจโรคไม่พบปริสิตภายนอก และปรสิตในเลือด ไม่สามารถสกัดแบคทีเรียจากอวัยวะภายในต่างๆ ได้แก่ ตับ ไต และม้ามได้ ดังนั้นจึงนำปลาที่มีอาการของโรคจำนวน 3 ตัว มาทำการศึกษาเรื่องไวรัส โดยการนำเนื้อเยื่อจากอวัยวะต่างๆ และบริเวณที่เป็นแผลมาบดรวมกัน กรองเนื้อเยื่อที่บดนี้ผ่านแผ่นกรอง ขนาด 0.45 mu แล้วนำไปใส่ในเซลล์ Epithelioma papulosum cyprini (EPC) ที่เพาะเลี้ยงไว้ที่ 25 ํC ในระยะแรกของการติดเชื้อ ไวรัสทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงและการตายของเซลล์เป็นวงกว้าง เมื่อนำไวรัสไปบ่มด้วยสาร IUdR และคลอโรฟอร์ม ไวรัสไตเตอร์มากกว่า 6 log10 TCID50/ml แสดงว่าไวรัสมีจีโนมเป็นชนิดดีเอ็นเอและมีเปลือกหุ้ม จากการศึกษาด้วยกล้องจุลทรรศน์อิเล็คตรอนแบบลำแสงผ่าน พบไวรัสมีนิวคลีโอแคปซิดเป็นรูป 6 เหลี่ยม ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 132.49+-7.77 nm ซึ่งพบอยู่ภายในไซโตพลาสซึมของเซลล์ จากลักษณะสมบัติเหล่านี้แสดงให้เห็นว่าไวรัสชนิดใหม่ที่สกัดได้นี้เป็นไวรัสที่จัดอยู่ในวงศ์ Iridoviridae ไวรัสจากปลาบู่ทรายเจริญได้ดีในเซลล์เพาะเลี้ยงของปลาได้แก่ bluegill fry (BF-2), EPC, fathead minnow (FHM), brown bullhead (BB), striped snakehead whole fry tissue (SSN-1), และ discuss tail (DT) และเซลล์เพาะเลี้ยงสัตว์เลื้อยคลาน 2 ชนิดได้แก่ soft-shelled turtle embryo (STE) และ Siamese crocodile embryo (SCE) ที่อุณหภูมิ 25-30 ํC โดยเจริญได้ดีที่สุดในเซลล์เพาะเลี้ยง BF-2 โดยมีค่าไวรัสไตเตอร์สูงถึง 9.2 log10TCID50/ml ไวรัสรุ่นลูกถูกปลดปล่อยออกจากเซลล์ หลังจากการติดเชื้อ 15 ชั่วโมง มีความไวต่อความร้อนที่อุณหภูมิ 56 ํC จากการเพิ่มปริมาณยีนด้วยเทคนิคพีซีอาร์ด้วยไพรเมอร์สำหรับยีน major capsid protein ของไวรัสสกุล Ranavirus พบว่า ได้ผลผลิตพีซีอาร์ เหมือนกับไวรัสในสกุลRanavirus จากการเปรียบเทียบองค์ประกอบของแถบโปรตีน รูปแบบของชิ้นดีเอ็นเอหลังการตัดด้วยเอนไซม์ตัดจำเพาะ ความสัมพันธ์ระหว่างแอนติบอดี และการเรียงลำดับเบสของยีน แสดงให้เห็นว่าไวรัสจากปลาบู่ทรายคล้ายกับไวรัส Rana trigrina ranavirus จากการศึกษานี้สามารถสรุปได้ว่า ไวรัสจากปลาบู่ทรายเป็น Iridovirus และอาจเป็นสาเหตุของโรคในปลาบู่ทรายและมีลักษณะสมบัติคล้ายกับไวรัสสกุล Ranavirus มากที่สุด และได้ตั้งชื่อไวรัสนี้ว่า Oxyeleotris marmoratus ranavirus หรือ OMRV