วิทยานิพนธ์ (ผ.ม.)--จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2545

ธนบุรี เป็นเมืองที่มีประวัติความเป็นมายาวนาน จากลักษณะรูปแบบการตั้งถิ่นฐานจากเดิม คลองและแม่น้ำเป็นจุดกำเนิดของชุมชนต่างๆ ซึ่งอำนวยประโยชน์ต่อชุนชนทั้งความเป็นอยู่ สภาพวิถีชีวิต ที่อยู่อาศัย อาชีพ และขนบธรรมเนียมประเพณี ทั้งหมดเกี่ยวข้องผูกพันกับสายน้ำ รูปแบบดังกล่าวนั้นเป็นการดำรงชีวิตของชุมชนพึ่งน้ำ จนในปัจจุบันเมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลงการพัฒนาประเทศ การพัฒนาถูกนำไปสู่การดำรงชีวิตของเมืองสมัยใหม่แบบ เมืองพึ่งบก ที่อยู่กับถนน อันเป็นรูปแบบของการตั้งถิ่นฐานจากพื้นฐานที่แตกต่างกัน การศึกษาวิจัยมีวัตถุประสงค์ศึกษาถึงลักษณะรูปแบบการตั้งถิ่นฐาน ที่เปลี่ยนแปลงของชุมชนที่เคยพึ่งน้ำ เป็นเมืองสมัยใหม่แบบเมืองพึ่งบก โดยแสดงให้เห็นถึงรูปแบบต่างๆ ของการเปลี่ยนแปลง จากนั้นจึงศึกษาเพื่อให้ได้ทราบถึงข้อดีและข้อเสีย ของรูปแบบการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น โดยขั้นตอนการศึกษาแบ่งออกเป็น 2 ช่วง ในช่วงแรกจะศึกษาถึง เหตุแห่งการเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพ ออกเป็น 11 ช่วงยุคที่ตามสาเหตุการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญในพื้นที่ศึกษา ซึ่งเมื่อได้ทราบถึงลักษณะและรูปแบบการเปลี่ยนแปลงที่เป็นมาแล้ว จากนั้นจึงศึกษาต่อถึง ผลของการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น จากการเข้ามาของปัจจัยการดำรงชีวิตแบบเมืองบก ผ่านตัวอย่างชุมชนในพื้นที่ศึกษาทั้ง 11 แห่ง ผลจากการศึกษาทำให้ได้ทราบถึง ปัจจัยการเปลี่ยนแปลงจากชุมชนพึ่งน้ำสู่เมืองพึ่งบก โดยเกิดจาก 1. บทบาทที่เป็นมาของพื้นที่ทั้งจากการเชื่อมโยงในระดับที่แตกต่างกัน 2. นโยบายและค่านิยมในแต่ละช่วงยุค 3. ปัจจัยทางกายภาพที่เปลี่ยนแปลงไปตามธรรมชาติ และโดยฝีมือคน ทั้งหมดต่างผูกผันและเกี่ยวเนื่องกันมาโดยตลอด ทั้งในช่วงยุคเดียวกันและระหว่างช่วงยุค เป็นกระบวนการที่ส่งผลต่อเนื่องมาจนถึงในปัจจุบัน และได้ทราบถึงผลของปัจจัย การเปลี่ยนแปลงที่สัมพันธ์กับบทบาทเดิมของพื้นที่ และสภาพทางกายภาพที่เปลี่ยนไป ทำให้ชี้แจ้งได้ถึงข้อดีและข้อเสีย ของแต่ละปัจจัยการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น ซึ่งจากทั้งเหตุและผลของการเปลี่ยนแปลงที่ได้ทราบมานั้น ถือเป็นองค์ความรู้สำคัญที่เป็นแนวทางต่อไป ในการพัฒนาเมืองที่มีพื้นฐานเช่นเดียวกัน และได้สร้างทางเลือกในการพัฒนา เพื่อการรับมือต่อปัญหาที่จะเกิดขึ้นจากการพัฒนาเมือง ที่แตกต่างจากพื้นฐานเดิมของพื้นที่ อันเป็นข้อเท็จจริงในปัจจุบันและอนาคตที่เกิดขึ้นโดยทั่วไป