วิทยานิพนธ์ (สค.ม.)--จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2547

ศึกษาปัจจัยทางสังคมและวัฒนธรรมที่มีผลต่อบทบาทคาดหวังของผู้หญิง ในสังคมไทยสมัยปัจจุบัน กระบวนการเกิด "ความรู้สึกเป็นตราบาป" (Stigma) ของผู้หญิงที่มีบุตรยาก ความสัมพันธ์ระหว่างภาวะมีบุตรยากของผู้หญิงกับสภาพความสัมพันธ์ในครอบครัว ตลอดจนวิธีการปรับตัวของผู้หญิงในภาวะมีบุตรยาก ซึ่งแนวคิดที่นำมาใช้ในการวิจัยครั้งนี้ ได้แก่ แนวคิดบทบาททางเพศ แนวคิดความรู้สึกเป็นตราบาป แนวคิดภาวะมีบุตรยาก แนวคิดครอบครัว และแนวคิดการปรับตัวทางสังคม งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ซึ่งผู้วิจัยใช้การวิจัยแบบกรณีศึกษา (Case study) ด้วยวิธีการสังเกตการณ์ การศึกษาประวัติชีวิต และการสัมภาษณ์เจาะลึก โดยการเลือกตัวอย่างเป็นแบบเจาะจง จากประชากรที่มารับการตรวจวินิจฉัยและรักษาการมีบุตรยาก ณ สถานพยาบาลเจตนิน จำนวน 10 ตัวอย่าง ผลการวิจัยพบว่า ความรู้สึกเป็นตราบาปในกลุ่มผู้หญิงที่มีบุตรยาก เกิดมาจากการสร้างความหมายทางสังคมและวัฒนธรรม ดังนี้ 1) กระบวนการขัดเกลาทางสังคมของครอบครัวได้สร้างตัวตนทางสังคมให้ผู้หญิง ยอมรับและดำเนินตามบทบาทคาดหวัง อันได้แก่ บทบาทของบุตรสาว บทบาทของผู้หญิงทำงาน บทบาทของภรรยา และบทบาทของมารดา 2) เมื่อผู้หญิงต้องเผชิญกับภาวะมีบุตรยาก และรู้สึกว่าตนเองแตกต่างจากผู้หญิงคนอื่น ตรงที่ไม่สามารถตั้งครรภ์และให้กำเนิดบุตรได้ เธอจะเกิดความรู้สึกเป็นตราบาปขึ้น เครียดกังวล รู้สึกผิดต่อตนเองและสามี ขาดความมั่นคงในชีวิต รวมทั้งวิตกในผลกระทบที่จะเกิดขึ้น จากการที่ไม่สามารถดำเนินตามบทบาทคาดหวังดังกล่าวได้ 3) ภาวะมีบุตรยากของผู้หญิงยังส่งผลให้ชีวิตของคู่สมรสส่วนใหญ่ เกิดความเครียดและขัดแย้งกันบ่อยขึ้น 4) ผู้หญิงมีบุตรยากส่วนใหญ่จะมีการปรับตัวในช่วงระหว่างการรักษา และหลังการรักษาเพื่อให้ตนเองหลุดพ้นจากความรู้สึกเป็นตราบาป และดำเนินชีวิตต่อไปได้อย่างปกติสุข